საქართველოში გერმანელთა ჩამოსვლა რუსეთის იმპერიის ხელშეწყობით 1817 წლიდან იწყება. მათი უდიდესი ნაწილი ვჲურტემბერგელი შვაბები იყვნენ, რომლებმაც რამდენიმე დასახლება, ან, როგორც მაშინ ეძახდნენ - კოლონია, დაარსეს ქვემო ქართლში, სოხუმსა და თბილისთან ახლოს, აგრეთვე დღევანდელ აზერბაიჯანის ტერიტორიაზე.

მე-18 საუკუნიდან გერმანელების საკმაოდ ფართომასშტაბიან მიგრაციას ჩრდილოეთ ამერიკასა და რუსეთში, და მე-19 საუკუნიდან უკვე სამხრეთ კავკასიაში - თავისი კონკრეტული მიზეზები ჰქონდა, რაც უშუალოდ იყო დაკავშირებული იმ დროს გერმანიის პოლიტიკურ, ეკონომიკურ, სოციალურ და რელიგიურ ვითარებასთან, აგრეთვე მე-18 და მე-19 საუკუნეებში რუსეთის იმპერატორების გამოცემულ მანიფესტებთან და განკარგულებებთან, რითაცისინი სახარბიელო პრივილეგიების დაპირებით ევროპელებს თავის ვრცელ ტერიტორიაზე დასასახლებლად იწვევდნენ. თუმცა, გადამწყვეტი მაინც ვჲურტემბერგში არსებული ვითარება იყო - ომებისგან განადგურებული ტერიტორიები, გაღატაკებული მოსახლეობა, გაზრდილი გადასახადები, მოუსავლიანობა და შიმშილი. ამას ერთვოდა ლუთერანული ეკლესიით უკმაყოფილოთა რიცხვის მატება, ზოგადად, რელიგიური პროტესტის გაძლიერება, რასაც ვჲურტემბერგის ხელისუფლება განსაკუთრებით მკაცრი ზომებით პასუხობდა.

1817 წლის 21 სექტემბერს საქართველოში ვჲურტემბერგელი შვაბების 31 ოჯახი ჩამოვიდა. ისინი სართიჭალის მახლობლად დაასახლეს და კოლონიას მარიენფელდი უწოდეს. გერმანელთა შემდეგი ნაკადი, 500-მდე ოჯახი, 1818 წელს ჩამოვიდა. 1819 წლისთვის საქართველოს ტერიტორიაზე ექვსი გერმანული კოლონია იყო: მარიენფელდი, ნოი-ტიფლისი, ალექსადერსდორფი, კატარინენფელდი, ელიზაბეტთალი და პეტერსდორფი. გერმანელთა ჩამოსვლა გრძელდებოდა შემდეგ წლებშიც. 1842 წელს აბასთუმანთან დაარსდა კოლონია ფროიდენტალი, რომელიც 1848 წელს სართიჭალასთან გადაიტანეს. მე-19 ს-ის შუა წლებიდან, გერმანული კოლონიების მაცხოვრებლების რაოდენობის ზრდამ უკვე ახალი, ე. წ. შვილობილი კოლონიების შექმნას დაუდო სათავე. 1857 წელს დაარსდა კოლონია ალექსანდერსჰილფი, 1892 წელს ბლუმენტალი. 1884 წელს აფხაზეთში სამი გერმანული კოლონია შეიქმნა - გნადენბერგი, ნოიდორფი და ლინდაუ. 1908 წელს დააარსა ტრაუბენბერგი, 1910 წელს - გეორგსტალი, 1911 წელს კი - ვალდჰაიმი. 1914 წელს შეიქმნა მარნეული, და 1914 წლამდე დაარსდა კოლონიები - გრჲუნტალი, ტრაუბენტალი და ჰოფნუნგსტალი. ჯერ-ჯერობით დაუდგენელია კოლონია როზენტალის შექმნის თარიღი, რომელიც სოფელ მუხრანთან, კოლონია გეორგსტალთან ახლოს მდებარეობდა.

მეორე მსოფლიო ომის დაწყებიდან რამდენიმე თვეში, სტალინის ბრძანებით საქართველოდან 23 580 გერმანელი ყაზახეთში გადაასახლეს. რეპრესიების დასრულების შემდეგ გერმანელების მცირე ჯგუფი საქართველოში ჩამოვიდა და 1956 წელს გარდაბნის რაიონში კოლონია ნოი-ბოტანიკა დააარსა.

გერმანელთა კოლონიები დღემდე შემოგვრჩა და ყველა მათგანი შეუცვლელი ღირებულების მემკვიდრეობას წარმოადგენს მულტიკულტურული და მრავალეთნიკური საქართველოსთვის.

გერმანელთა კოლონიებისა და იქ არსებული არქიტექტურული მემკვიდრეობის შესწავლა, საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს დაფინანსებით 2015 და 2016 წლებში განხორციელდა სამხრეთ კავკასიაში გერმანული კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის კავშირის მიერ (პროექტის მენეჯერი, სამეცნიერო კვლევისა და რუკების ავტორი: არქიტექტორ-რესტავრატორი - ნესტან თათარაშვილი). იდენტიფიცირდა 23 გერმანული დასახლება ავთენტური სახელითა და მდებარეობით, თითოეულ მათგანზე გაკეთდა რუკა, სადაც ზუსტი გეოგრაფიული კოორდინატებით დატანილ იქნა იქ არსებული ყველა გერმანული შენობა, გამოვლინდა 1200-ზე მეტი სხვადასხვა ფუნქციის ობიექტი, მათგან 410-ზე დამზადდა საველე და საინვენტარიზაციო ბარათი, 19-ზე გაკეთდა პასპორტი, 37-ს მიენიჭა კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის სტატუსი, შედგა ისტორიულ-საარქივო და სამეცნიერო-ბიბლიოგრაფიული კვლევა, 6 ყველაზე მნიშვნელოვან დასახლებაზე ცალკე გაკეთდა ურბანული ქსოვილის ისტორიულ-კულტურული კვლევა თემატური რუკების დართვით.

ბოლნისის (კატარინენფელდი) კულტურული მემკვიდრეობის ინვენტარიზაციის რუკა

გერმანული კოლონიების გარდა განსაკუთრებულ ყურადღებას იპყრობს დღემდე შემორჩენილი ცნობილი გერმანელი მეწარმის, ალექსანდრე ფონ კუჩენბახის, ინდუსტრიული მემკვიდრეობა - რძის პროდუქტების ქარხანა მიმდებარე საცხოვრებელი სახლებით, სკოლა-სამლოცველოთი, საზოგადოებრივი პარკითა და სასაფლაოთი დმანისის მუნიციპალიტეტში, სოფელ მთისძირში, და აგრეთვე მისი საცხოვრებელი სახლი - სოფელ ტყისპირში. ქალაქ დმანისის იაკობ ცურტაველისა და 9 აპრილის ქუჩებზეც შემოგვრჩა გერმანელთა საცხოვრებელი სახლები.

წალკის მუნიციპალიტეტის სოფელი თრიალეთი, ყოფილი ალექსანდერსჰილფი.

როგორც ძირითადი კოლონიების მოგვიანო ხანის, ასევე მათ შემდეგ გაჩენილი დასახლებების არქიტექტურა - ნათლად აჩვენებს, რომ გარდა საკუთარი ტრადიციული ნიშნებისა, რაც მაღალ სხვენებსა და ღრმა სარდაფებში გამოიხატა, გერმანულ საცხოვრებელ სახლებს ადგილობრივი ხუროთმოძღვრული ტრადიციების ორგანული შეთავსებაც ახასიათებს. მათზე აშკარა გავლენა მე-19 საუკუნის ქალაქურმა, კერძოდ, თბილისში 1840-იან წლებში ჩამოყალიბებულმა - ევროპულისა და ტრადიციულის სინთეზის საუკეთესო ნიმუშმა - ე. წ. "თბილისური სახლმა" მოახდინა და გერმანელთა არქიტექტურა აქაური "ფერით" შემოსა.

ბოლნისი, ყოფილი კატარინენფელდი.

გერმანულ კოლონისტთა არქიტექტურული მემკვიდრეობის უმეტეს ნაწილს დღეს მოახალშნეთა ყოფილი საცხოვრებელი სახლები ქმნის, მაგრამ მათ გარდა, ბევრი სამეურნეო, ინფრასტრუქტურული და სხვა ფუნქციის შენობა-ნაგებობაც შემოგვრჩა. ცალკე აღნიშვნის ღირსია ევანგელურ-ლუთერული ეკლესიები ასურეთში, ბოლნისსა და თრიალეთში, აგრეთვე საზოგადოებრივი პარკები.

ასურეთი, ყოფილი ელიზაბეტთალი. ევანგელურ-ლუთერული ეკლესია. 1871 წელი.

ამ მრავალრიცხოვანი ურბანული და არქიტექტურული მემკვიდრეობის დაცვა-გადარჩენა ძალიან მნიშვნელოვანია როგორც საქართველოსთვის, ასევე, გერმანიისთვის. ორივე ქვეყნის ეს საერთო მატერიალურ-კულტურული სიმდიდრე, დღემდე უცნობია საზოგადოების დიდი ნაწილისთვის, ამიტომ, სრულყოფილი შესწავლის გარდა, საქართველოში არსებული გერმანული არქიტექტურის პოპულარიზაცია როგორც ადგილობრივ, ასევე საერთაშორისო დონეზე დროულად უნდა განხორციელდეს.

წალკის მუნიციპალიტეტის სოფელი თრიალეთი, ყოფილი ალექსანდერსჰილფი.