ბერლინი ბებიასთვის და არა მარტო, საბედისწერო ქალაქი აღმოჩნდა. ან ეგებ ქალაქი არაფერ შუაშია და დრო იყო ცუდი? აბა, მე საიდან გავიგებ რა აწუხებდა, რაზე დარდობდა და რას განიცდიდა 36 წლის მარიამ ხეჩინაშვილი?

ხეჩინაშვილები წარმოშობით მესხეთიდან (უდე) ყოფილან. ოდესღაც ქუთაისში გადასახლებულან. კათოლიკეები იყვნენ რაღაც დრომდე. მათ შორის ჩემი დიდი ბაბუა, სიმონ ხეჩინაშვილიც, ცნობილი ქუთაისელი ექიმი, ქალაქის ხმოსანი და საზოგადო მოღვაწე. ოჯახმა მარიამ ხეჩინაშვილის კარგი განათლება მისცა. მარუსამ (როგორც შინაურობაში ეძახდნენ) ერთ-ერთ ზაფხულს, ბორჯომში, ბაბუაჩემი, საზოგადოებრივად და პოლიტიკურად აქტიური ადამიანი, გერმანიიდან ახლად დაბრუნებული ტიტე მარგველაშვილი გაიცნო და მალე ოჯახიც შექმნეს. ტიტე მარგველაშვილი 1921 წელს, საბჭოთა ოკუპაციის გამო, პოლიტიკურ ემიგრაციაში წავიდა. მეუღლე და ქალიშვილი, ელიზაბეტ მარგველაშვილი, ერთი წლის შემდეგ ჩავიდნენ მასთან - ბერლინში.

ბერლინთან მეც ბევრი რამ მაკავშირებს: პერიოდულად ამ ქალაქში ვსწავლობდი; მამა აქ დაიბადა 1927 წელს, სკოლაშიც აქ სწავლობდა და მერე 90-იანების დასაწყისიდან ისევ ბერლინში ცხოვრობდა და ხშირადაც მიწევდა ჩასვლა. ბევრ უთქმელ ტკივილებთან და ტრაგედიებთან ერთად კი, მეოცე საუკუნის ბერლინური ქროკინებიდან ჩვენს ოჯახს ერთი თეთრი ლაქაც ჰქონდა დარჩენილი - ბებიის დაკარგული საფლავი, რომლის მარტოობისა და დარდის ქრონიკა ასეთი იყო;

1925 წელს, ბერლინში სამკურნალოდ ჩავიდა, მარუსას მამა, სიმონ ხეჩინაშვილი. მოხუცს სასწრაფო ოპერაცია გაუკეთეს და მიუხედავად იმისა, რომ ოპერაციამ კარგად ჩაიარა - რამდენიმე დღეში გარდაიცვალა. მამის სიკვდილმა ძალიან იმოქმედა, მარიამზე.

„მარუსას ვეღარ იცნობთ, რომ ნახოთ. დღემდე მარხულობს. დავასაფლავეთ ერთ-ერთ საუკეთესო სასაფლაოზე კათოლიკურის წესით ... სიმონი 40 წლის განმავლობაში საუკეთესოდ ემსახურებოდა ხალხს, როგორც საუკეთესო და ბედნიერი ხელის მკურნალი; 35 წლის განმავლობაში მაინც ქალაქის ხმოსანი იყო და ხანგრძლივი ხელმძღვანელი სტუდენტთა დამხმარე საზოგადოებისა. თუ ვინმეს ეკუთვნის რაიმე პატივისცემა ქალაქიდან და სახელმწიფოდან, სიმონ ხეჩინოვსაც ეკუთვნის, რომ მის სახელს და ღვაწლს იმდენი პატივი სცენ, რომ მისი ცხედარი სამშობლო მიწას მიებაროს და არ დარჩეს უცხოეთში.“

წერდა ტიტე მარგველაშვილი ერთ-ერთ წერილში, რომელიც ოჯახში შემორჩა. სიმონ ხეჩინაშვილის გადმოსვენება მხოლოდ ერთი წლის შემდეგ მოხერხდა.

1927 წელს მარუსას და ტიტეს, მეორე შვილი, გივი მარგველაშვილი შეეძინათ.

მარიამ ხეჩინაშვილი.

როგორც, ტიტე მარგველაშვილის თანამედროვეების წერილებიდან (ემიგრაციის პერიოდის) ჩანს ოჯახს ძალიან უჭირდა. უჭირდა მარიამ ხეჩინაშვილსაც. ემიგრაციის, მამის გარდაცვალების, უსამშობლობის გამო დაწყებულ დეპრესიას, ნელ-ნელა მუდმივი დევნის და თვალთვალის განცდა დაემატა. მარუსამ ვერ გაუძლო სახლიდან შორს ყოფნას, უქუთაისობას, ემიგრანტულ ყოფას, შიშებს და 36 წლის ასაკში თავი მოიკლა.

მოგვიანებით, ტიტე მარგველაშვილი, ქუთაისში დარჩენილ მშობლებს წერდა:

„ძალიან მძიმე იყო მისი მდგომარეობაც, საწყალი ხანდახან გრძნობდა თვითონაც ალბათ. სულ მუდამ იმაზე ფიქრობდა, რომ მას ვიღაც სდევნის, რომ მას ემუქრებიან, რომ კოლია და კეპა ცუდადაა, ცოცხლებიც არაა და სხ. ერთი სიტყვით ძარღვები აშლილი ქონდა. მაგრამ ასეთ საშინელებას კი ვერ წარმოვიდგენდი მაინც! მით უფრო, რომ სანატრელი იყო სულ მუდამ საკუთარი ბინა და ეს მოვუწყე ღარიბულად, მაგრამ მაინც მის ნებათ. თითქოს გახალისდა კიდეც და უცებ ასეთი რამ გვიქნა!!!“

გერმანიასა და საქართველოს შორის დაკარგული ოჯახის ისტორიის თავმოყრას დიდი ხანია ვცდილობ. რამდენიმე წლის წინ მამას ვკითხე, თუ ახსოვდა სად იყო დედის საფლავი. უცებ მომინდა პოვნა და ერთხელ მაინც მისვლა. ვიფიქრე, საფლავის პოვნა ოჯახის დაქუცმაცებული და გაფანტული ისტორიის აწყობა-შეკოწიწებისას - ერთ-ერთი კუბიკი იქნებოდა. არ გამიმართლა. მამას ზუსტად აღარ ახსოვდა სად იყო სასაფლაო, მხოლოდ მიახლოებით მიმართულებას მეუბნებოდა. ბერლინი კი, დიდი ქალაქია, როცა რამეს ეძებ მაინც მეტ-ნაკლებად ზუსტი ინფორმაცია გჭირდება.

გაირკვა, რომ ბერლინში სასაფლაოების ერთიანი რეესტრი არ არსებობს. თითქმის ყველა უბანს თავისი სია აქვს. ცალკე ამბავია საეკლესიო სასაფლაოები. საუბნო გამგეობებს ვწერდი. უშედეგოდ. ძალიან დამწყდა გული, რომ უფრო ადრე არ დავინტერესდი ამ საკითხით, როცა მამიდაც ცოცხალი იყო. ის მამაზე უფროსი იყო და შესაძლოა უფრო მეტი დეტალი შემოენახა მის მეხსიერებას. 2015 წელს, ბერლინში ყოფნისას, მამას მეგობარმა მითხრა, ერთი ინტერვიუ მაქვს ჩაწერილი მამაშენთან და მამიდაშენთან 90-იან წლებშიო (ბერლინში). ვთხოვე და გამოვართვი. მხოლოდ რამდენიმე თვის მერე მოვახერხე ნახვა და სწორედ ამ ინტერვიუში ახსენებს მამიდა ბერლინის ერთ-ერთ გარეუბანს - Stahnsdorf, იქ არ იყო საფლავიო? კითხვას სვამს.

იქაურ გამგეობას მივწერე და მალევე მიპასუხეს, ჩვენთან არაფერი იძებნება, მაგრამ აქ კიდევ რამდენიმე სასაფლაოა და დაუკავშირდითო. ყველას მივწერე. ისევ უარი. გარდა ერთისა, რომელმაც მითხრა, თქვენი წერილი გადავამისამართე Wilmersdorfer Waldfriedhof -ის ადმინისტრაციაში, 1930-იან წლებში ბერლინელები ძირითადად აქ იკრძალებოდნენო და არ არის გამორიცხული იქ იპოვოთო. გავიდა ერთი კვირა და თვითონ მომწერეს:

„ჩვენს ხელთ არსებული დოკუმენტაციის მიხედვით, თქვენი ბებიის საფლავი ნაპოვნია. ქალბატონი მარიამ მარგველაშვილი (ხეჩინაშვილი), დაბადებული 15.08.1896, გარდაიცვალა 21.06.1933 წელს ბერლინში. დაკრძალულია Wilmersdorfer Waldfriedhof -ზე, მინდორი III, რიგი 7 - საფლავი 185. საფლავი ჯერ კიდევ არსებობს, გთხოვთ დაუკავშირდეთ სასაფლაოს ადმინისტრაციას, რათა დაგეხმარონ მის პოვნაში ადგილზე. აქვე უნდა გაცნობოთ, რომ ნაკვეთის/საფლავის სარგებლობის უფლებას ვადა 1958 წელს გაუვიდა და გაგრძელებას არ ექვემდებარება. აღნიშნული მონაკვეთი დახურული და მიშვებულია, დროთა განვმავლობაში გატყევების მიზნით. თუმცა, როგორც გაცნობეთ ჯერ კიდევ შესაძლებელია ბებიათქვენის საფლავის მონახულება.“

83 წლის მერე ვიპოვე საფლავიც და მარუსას დაბადების წელიც ასე გავიგე.

არასოდეს დამავიწყდება როგორ გაეხარდა მამას როცა ეს ამბავი ვუთხარი და როგორ აღელდა; როგორ მთხოვა, რომ უახლოეს ხანში წავიდე და ვნახო იქაურობა. „ყვავილები მიიტანე“ - მითხრა ბოლოს. თვითონ თბილისში ცხოვრობს და ჯანმრთელობის პრობლემების გამო მგზავრობა უჭირს. სანამ ისევ მოვხვდი ბერლინში, 9 თვე გავიდა.

პოვნით გამოწვეული სიხარული - სიხარულად, ემოციაც - ემოციად, მაგრამ ამ ისტორიაში არანაკლებ გასაოცარი იყო გერმანიის სხვადასხვა უწყების (გამგეობა, სასაფლაოს ადმინისტრაცია) სრულიად სერიოზული და მაქსიმალურად დახმარებაზე ორიენტირებული დამოკიდებულება ჩემი ძიების მიმართ. ისეთი განცდა მქონდა, რომ ვიღაც ჩემთვის უცნობმა ადამიანმა, ჩემს გამო ყველა საქმე გვერდზე გადადო, ყურადღებით მომისმინა, მითანაგრძნო, იფიქრა როგორ დამხმარებოდა და დამეხმარა კიდეც. ეს განცდა კიდევ უფრო გამიმძაფრდა 2016 წლის შემოდგომით, როცა ბერლინში წასვლა გადავწყვიტე. სასაფლაოს ადმინისტრაციაში, ბატონ მალოვს წინასწარ დავურეკე და ავუხსენი ვინ ვარ. ვუთხარი, რომ ერთი თვის მერე ბერლინში ვიქნებოდი და მხოლოდ ორი დღე მქონდა. უნდა ვცადოთო, თუმცა დიდი იმედი ნუ გექნება, აქაურობა უკვე ტყედ არის ქცეულიო. ჩამოსვლამდე ერთი კვირით ადრე კიდევ დამიკავშირდით და კონკრეტულ დროზე შევთანხმდეთო.

17 ოქტომბერს მივედი. უზარმაზარი ტერიტორია, ძველი სასაფლაო უკვე ტყე-პარკად არის ქცეული. დამხვდა ბატონი მალოვი. დამახვედრა რეესტრის ჩანაწერის ასლი (ამას ყველა ითხოვს და ბარემ მოგიმზადეო). რამდენადაც ბებიის საფლავს ქვა არ ქონია (ან დაიკარგა), დამახვედრა ნახაზი და ახსნა-განმარტება, როგორ მიაგნო საფლავს და რატომ არის დარწმუნებული რომ არ ცდება. საქმე მეზობელი საფლავის ქვამ გაამარტივაო. წამიყვანა და ამ მეჩხერ ტყედ ქცეულ მინდორზე, ერთი ადგილი გაკაფულ-გათიბული დამხვდა. აი, მოვამზადე, რომ არ გეწვალათ და გული არ დაგწყვეტოდათო. საფლავის ადგილი პატარა ჯოხით ქონდა მონიშნული. აქ ისევ ტყე გაიზრდება, მაგრამ აწი გეცოდინება სად მოხვიდეო.

ჩემი უცნობი, 36 წლის ასაკში გარდაცვლილი ბებიის საფლავზე რომ ვიდექი, ამისგან გული ისედაც ამოვარდნაზე მქონდა. ამ კაცის მონდომებამ და კეთილსინდისიერებამ ცალკე გამაოგნა და კიდევ ერთხელ მივხვდი, რატომ არის გერმანია ასეთი მაგარი ქვეყანა. ნებისმიერი ადგილი შეეძლო ეჩვენებინა, რას გავიგებდი? სანთელი მქონდა, ცოტა მიწა, იქვე ჯოხებისგან პატარა ჯვარიც გავაკეთე. ვფიქრობდი, რამდენს უნდოდა საქართველოში დაბრუნება და როგორ ვერ აისრულეს ეს ოცნება. რამდენი ქართული საფლავია ალბათ ასე მიტოვებული და დავიწყებული.

თან მიხაროდა, რომ ჩემი ძიების ერთი მიმართულება მაინც მივიყვანე ბოლომდე, გერმანიის სხვადასხვა უწყების რიგითი თანამშრომლების ძალიან დიდი დახმარებით, რომელიც საკუთარ სამსახურებრივ ვალდებულებებს, საქმეს ასეთი პასუხისმგებლობით და სიყვარულით ეკიდებიან.